محصولات تراریخته و سرطان
به دنبال مشاهده مطلبی در تلگرام یکی از گروههای بهداشت محیطی مطلب زیر رو از سایت فردا انتخاب کردم و برای اطلاع رسانی منتشر میکنم.
معرفی محصولات دستکاری شده ژنتیک (تراریخته)
عنوان موادغذایی تراریخته (دستکاری شده ژنتیکی) به محصولاتی اتلاق می‌شود که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود می‌آید؛ انتقال ژن می‌تواند خاصیتی از انتقال دهنده را برای موجود پذیرنده ژن به ارمغان بیاورد. برای مثال ژن مقاومت به سرما از یک «ماهی» گرفته شده و به گوجه‌فرنگی انتقال می‌یابد؛ در نتیجه‌ی این فرایند گوجه دستکاری شده جدیدی به‌وجود می‌آید که از خواص جدیدی برخوردار است.
گرچه این محصولات می‌تواند از محسنات کوچکی مانند پرمحصولی (در حد چند درصد)، و مقاومت مختصر نسبت به آفات بهره‌مند باشد، اما مطالعات به‌روشنی نشان می‌دهد که مصرف درازمدت این محصولات می‌تواند مشکلات جدی هم برای سلامتی انسانها و هم برای چرخه طبیعی اکوسیستمها به‌وجود آورد؛ چرخه‌ای از حیات که طی میلیونها سال گذشته، به روال طبیعی خود ادامه داده است. (می‌دانیم در طبیعت هرگز این‌چنین لقاحی بین موجودات مختلف اتفاق نمی‌افتد.)
حصولات تراریخته در جهان
خطرناکترین مورد درباره این محصولات، عدم‌شناسایی و یا لاپوشانی عوارض، به‌نفع مقاصد سازمانهای تجاری و سیاسی جهان و احتمال بروز عوارض بسیار شدید و غیرقابل بازگشت طی طولانی مدت، در نسلهای بعدی کشورهای هدف از جمله ایران است.
بسیاری از کشورهای جهان، از جمله سراسر اتحادیه اروپا، و رژیم صهیونیستی تولید محصولات تراریخته را کاملاً ممنوع کرده‌اند. در اثر اعمال اقدامات احتیاط‌آمیز طی 40 سال گذشته «تنها ٢٨ کشور» و آن هم با ملاحظاتی کشت این محصولات را انجام می‌دهند؛ ضمن اینکه کشت حدود 90 درصد از این محصولات تنها در 5 کشور امریکا، کانادا، برزیل، آرژانتین و چین و 10 درصد باقیمانده در کشورهای دیگر صورت می‌گیرد. (این کشورها قلمرو کمپانیهایی مانند راکفلر به‌شمار می‌روند.) همچنین در ٨٥ درصد کشت این محصولات، علف‌کش «گلیفوست» مصرف می‌شود، که سرطان‌زا بودن آن برای حیوانات مسلم شده، و عوارض مصرف بلند‌مدت آن برای سلامت انسان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
چرا این محصولات خطرناک است؟
خطر این محصولات را از ابعاد گوناگون می‌توان بررسی کرد؛ تجاری‌سازی مصرف این محصولات در کشور ما، حداقل به 4 دلیل بسیار خطرناک است:
الف) تهدید امنیت ملی
غالباً بذر محصولات تراریخته، عقیم و یکبار مصرف هستند و ساخت مجدد آنها به‌جای «خودزایش طبیعی» باید توسط «آزمایشگاه و خطوط تولید سازندگان» صورت گیرد؛ فناوری تولید این محصولات نیز عمدتاً در اختیار صهیونیستهاست. به‌همین دلیل کشاورزی کشور، از سال اول کشت، به تولیدکننده این بذرها وابسته خواهد شد؛ و طبیعتاً در اثر این وابستگی، امنیت غذایی و امنیت ملی کشور به مخاطره خواهد افتاد.
ب) تهدید محیط زیست (اگرو تروریسم)
در اغلب کشورها (حدود 175 کشور) این محصولات کشت نمی‌شود؛ ضمن اینکه در 38 کشور(عموماً اروپایی)، کشت این محصولات کاملاً ممنوع است. البته برخی از این کشورها، واردات و مصرف این محصولات را تحت قوانین سختگیرانه برچسب‌گذاری آزاد کرده‌اند. به‌گونه‌ای که در این کشورها نیز عموماً واردات محصولات با تراریختگی بالای 1% کاملاً ممنوع است، اما نکته اینجاست که حتی کشورهای وارد کننده نیز برای «کشت محصولات ترانس ژنیک» ممنوعیتهای سختی درنظرگرفته‌اند. «ممنوعیت کشت» به‌دلیل تأثیرات عمیق کشت این محصولات در به‌هم‌زدن زیست بومهای کشور است. بنابراین گرچه واردات این محصولات در درازمدت خطراتی برای سلامت مردم در پی دارد، اما کشت این محصولات، باید در اولویت تحریم و ممنوعیت قرار گیرد.
دکتر عبدالمجید شیخی، استاد با سابقه دانشگاه و کارشناس حوزه کشاورزی نیز درباره محصولات دستکاری شده ژنتیک می‌گوید: «این تراریختگی مثل «مین» خواهد بود، که اکولوژی طبیعت را کاملاً به هم می‌زند؛ باعث اشکال در محصولات طبیعی دیگر می‌شود؛ ترکیب خاک را به هم می‌زند؛ آب را به هم می‌زند؛ حتی باعث ایجاد تغییرات در گیاهان دیگری می‌شود که مستقیماً دستکاری ژنتیکی نشده‌اند.»ج) تهدید سلامت مردم (بیوتروریسم)
عدم تأثیر این محصولات بر سرطانزایی و عقیمی انسان در مصرف درازمدت قابل اثبات نیست؛ همچنین شواهد متعددی وجود دارد که خطر این محصولات را برای سلامتی انسان و محیط‌زیست نشان می‌دهد؛ بستگی مستقیم نسبت بین رشد سرطان، ایجاد ناباروری و بیماریهای خاصی مانند اوتیسم با مصرف محصولات تراریخته از جمله نتایج مطالعات دانشگاههای معتبر به شمار می‌رود. ضمن اینکه سرطان‌زا بودن این محصولات برای حیوانات، کاملاً به اثبات رسیده است. بنابراین ریسک مصرف این محصولات بسیار بالا و غیرقابل جبران است.
پروفسور علی کرمی، استاد تمام بیوتکنولوژی پزشکی در این زمینه می‌گوید: «متخصصین می‌دانند که «تالیدومید» پنجاه سال پیش وارد عرصه پزشکی شد. بعد از بیست سال مصرف عمومی، یک‌باره تبعات هولناک آن فاش شد. استفاده از این دارو، گرچه در کوتاه مدت خطری را نشان نمی‌داد، اما در درازمدت باعث سقط جنین و به‌وجود آمدن بچه‌های ناقص‌الخلقه شد. بعد از بیست سال مشخص شد این دارو چه فاجعه‌ای به‌وجود آورد. بعد از آن بسرعت از عرصه پزشکی دنیا حذف شد. آیا باید درمورد تراریخته‌ها هم این تجربه تکرار شود؟»
د) تحمیل جریمه‌های سنگین بین‌المللی
با توجه به اینکه برخی پژوهشگران داخلی، ابداعات ثبت شده کمپانیهای جهانی را بدون کسب اجازه از صاحب اختراع، در تولید این محصولات به‌کار گرفته‌اند، تجاری‌سازی این محصولات (بدون کسب اجازه رسمی از صاحب اختراع ) در آینده نزدیک سبب محکومیت بین‌المللی و تحمیل میلیاردها دلار هزینه به کشور، به نفع کمپانیهای خارجی خواهد شد.
سیر قانونی تراریخته در ایران
دغدغه‌های ایمنی زیستی محصولات تراریخته در جهان سبب شد معاهده «کارتاهنا» در سال 2000 در کانادا به تصویب برسد. تصویب این معاهده به عنوان مهمترین گام جهت ایجاد چارچوبی منسجم برای نظام‌مند کردن مهار مخاطرات محصولات تراریخته بود. می‌توان هدف اصلی این معاهده را بیشینه‌سازی منافع اقتصادی در کنار کمینه‌سازی مخاطرات و زیان‌های وارد به افراد و محیط‌زیست -مورد اشاره دکتر محمد جواد ظریف در نامه سال 78- دانست. این پروتکل اولین معاهده حقوقی الزام‌آور بین‌المللی در مورد تبادل فرامرزی موجودات زنده تراریخته است. اگر چه این سند حقوقی مهمترین ابزار بین‌المللی برای نظام‌مند کردن وضعیت فن‌آوری زیستی است اما یک مقررات حداقلی به شمار می‌رود.
در پروتکل کارتاهنا پیش‌بینی شده است که دولتهای عضو نسبت به تدوین قوانین داخلی مرتبط با ایمنی زیستی اقدام نمایند. در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران نیز پس از تصویب پروتکل کارتاهنا در سال 1382، «لایحه قانون ایمنی زیستی کشور» را در سال 1387 به مجلس ارائه کرد. کمیسیون کشاورزی مجلس نیز به‌جای آن لایحه، طرحی با عنوان «لایحه ایمنی زیستی جمهوری اسلامی ایران» تهیه و کلیات آن را به تصویب رساند؛ در نهایت همان طرح در سال 1388 به‌عنوان قانون ایمنی زیستی ایران به تصویب رسید.
حال اگرچه هیچ مجوزی برای تولید این محصولات صادر نشده است، اما واردات محصولات تراریخته بدون کنترل و محدودیت انجام می‌شود. به‌طوریکه به‌دلیل وجود خلأهای قانونی و نظارتی، واردات محصولات دستکاری شده ژنتیک(تراریخته) در ایران سالانه بالغ بر 5.5 میلیارد دلار است. هم‌اکنون بیش از 90 درصد روغنهای خوراکی و نیز بخش قابل توجهی از ذرت و برنج وارداتی منشأ تراریخته دارند. برخی فعالان حوزه کشاورزی «ع.ک.» را نفر اصلی پشت پرده برخی فعالیتهای مشکوک بخش کشاورزی می‌دانند، و معتقدند طرحهایی مانند «نکاشت»، «کشت فراسرزمینی» و «تراریخته» ذیل یک طرح جامع برای تأثیرگذاری بر کشاورزی ایران با هدایت او پیش می‌رود.
اما ورود فناوری دستکاری ژنتیکی محصولات کشاورزی (تراریخته) به ایران به حدود 20 سال قبل باز می‌گردد. این فناوری با هدف انجام اصلاحاتی در بخش محصولات کشاورزی به کشور وارد شد. وارد کننده فناوری محصولات ترانس ژنیک کشاورزی (تراریخته) به ایران دکتر «بهزاد قره‌یاضی» است. نام این مدرس تراریختگی برای افراد مرتبط با زیست فناوری ایران نامی شناخته شده است. او اولین و مهمترین فردی است که طی دو دهه گذشته در سطوح تصمیم‌ساز و تأثیرگذار نهادهای اجرایی، راه را برای محصولات تراریخته هموار کرده است. از مناصب فعلی او می‌توان «ریاست پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران» عضویت رسمی در «کمیته صدور مجوز تراریخته» در وزارت جهاد کشاورزی – با حکم وزیر – و همچنین سمت رسمی او به‌عنوان «ریاست امور پژوهشی و فناوری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور» - با حکم محمدباقر نوبخت – اشاره کرد.
سابقه کشت محصولات تراریخته در ایران
درمورد سابقه کشت این محصولات در کشور اطلاع موثقی در دست نیست. باوجود
تأکیدات مکرر مسئولین وزارت جهاد کشاورزی بر عدم صدور مجوز کشت محصولات
تراریخته،
در سال 2006، پایگاه اطلاع‌رسانی «ISAAA و کلایو جیمز» (به‌عنوان بزرگترین
منبع اطلاع‌رسانی و آمار محصولات تراریخته) گزارش کرد در فاصله سالهای
2002 الی 2006، محصولات تغییر یافته ژنتیکی (تراریخته) در ایران کشت شده
است. چنان که سطح زیر کشت محصولات تراریخته در کشور ما در سال 2005 را یک
میلیون و سیصد هزار هکتار گزارش می‌کند.
سطح زیر کشت تراریخته در ایران حدود 1.3 میلیون هکتار گزارش شده؛ در حالی که هیچ مجوزی برای این کشت محصولات صادر نشده است!
از طرف دیگر نقطه تماس پروتوکل کارتاهنا (Focal Point) دکتر بهزاد
قره‌یاضی، اقدام به ثبت برنج تراریخته گونه «BGH00827» در سایت سازمان
خواربار کشاورزی (فائو) نموده و اذعان داشته که تا سال 2015 این برنج
به‌صورت تجاری در ایران کشت شده است.
گزارش کشت تجاری برنج تراریخته تا سال 2015 در ایران؛ در حالی‌که در ایران مجوز نداشته است
به هر حال تناقضات، و عدم نظارت کافی بر کشت یا عدم کشت تراریخته سبب
می‌شود که اطلاع دقیقی از میزان کشت غیرقانونی این محصولات طی دو دهه گذشته
در کشور وجود نداشته باشد.در زمینه صدور مجوز این محصولات، قره‌یاضی نوروز
95 نوشت: «زمستان امسال (94) با تشکیل رسمی کمیته صدور مجوز واردات،
صادرات و کشت و رهاسازی محصولات تراریخته در وزارت جهادکشاورزی آخرین پازل
تولید ملی محصولات تراریخته ... تکمیل شد.»
شرکتهای تراریخته
از دیگر فعالیتهای محققان حوزه تراریخته طی بیست سال گذشته می‌توان به تأسیس «شرکتهای دانش‌بنیان» در زمینه بیوتکنولوژی اشاره کرد. برای نمونه با مراجعه به سایت روزنامه رسمی می‌بینیم که دکتر قره‌یاضی سابقه حضور و مسئولیت در 5 شرکت زیر را در کارنامه دارد.
الف) شرکت زیست فناوران پردیس
ب) شرکت زیست سامانه غرب آسیا
ج) شرکت زیست گوهر نامدار پژواک
د) شرکت زیست فناور گستران رازی
منتقدان تراریخته
محمدرضا اسکندری وزیر اسبق جهاد کشاورزی یکی از منتقدین جدی عمومی‌سازی و تجاری‌سازی محصولات کشاورزی تراریخته است.
او در زمینه روند صدور مجوز و ارتباط محققان دولتی با شرکتهای خصوصی گفت: «در کمال تعجب افرادی که قصد تولید و انبوه‌سازی محصولات تراریخته را دارند، با بودجه پژوهشی کشور، شرکت دانش‌بنیان تأسیس کرده‌اند و خودشان نیز عضو کمیته نظارت بر تراریخته و مجوز واردات محصولات تراریخته‌اند. اما هیچ فردی از مخالفان تراریخته را نمی‌بینیم که در کمیته صدور مجوز واردات حضور داشته باشد.» وزیر اسبق جهاد در زمینه ارتباط راکفلر با تولید تراریخته‌ها تصریح کرد: «بزرگترین کارتل تولید محصولات تراریخته دنیا (راکفلر) یک کارتل اقتصادی صهیونیستی است.»
نتایج تحقیقات محققان مستقل بین‌المللی آثار زیان‌بار محصولات تراریخته بر سلامت انسانها، و آسیبهای جدی و بعضاً غیرقابل جبران بر محیط زیست را نشان می‌دهد. این اطلاعات جدید باعث ظهور مخالفان جدی کشت و استفاده از مواد دستکار ژنتیکی در دنیا شده است؛ با توجه به سوابق نه چندان مثبت این محصولات، آینده این محصولات در هاله ای از ابهام قرار دارد.
