تاثیر ظروف غذا بر سلامتی انسان

ملامین، چینی، آرکوپال، پیرکس و بلور. این‌ها اجزای لاینفک آشپزخانه‌های امروزی هستند. البته هستند خانم‌هایی که هنوز هم اصالت چینی را با چیز دیگری عوض نمی‌کنند یا آن‌هایی که دوست دارند با چند کاسه و بشقاب سفالی، رنگ و لعاب سنت را به زندگی مدرن امروزی تزریق کنند.

در عوض بعضی هم از خیر هرچه سنت و نوستالژی است به راحتی گذشته‌اند و با سر به استقبال مدرنیته رفته‌اند و حتی سر میز غذا هم راحتی را با چیزی عوض نمی‌کنند و به استقبال یک‌بار مصرف‌ها می‌روند.

از هر دسته که هستید، فراموش نکنید جنس و کیفیت ظرفی که در آن غذا می‌خورید، اگر از طعم و کیفیت غذا مهم‌تر نباشد، بی‌اهمیت‌تر هم نیست، پس این نکات را در انتخاب ظرف غذایتان به خاطر داشته باشید.

قدیمی‌ترین ظروف سفالی که باستان شناسان موفق به یافتن آنها شده‌اند، مربوط به هزاره دهم پیش از میلاد در محدوده بین‌النهرین است. قدیمی‌ترین ظرف سفال ایرانی نیز مربوط به ۸ هزار سال پیش از میلاد است که در روستای گنج‌دره در حوالی کرمانشاه یافته شده‌است.

به هر حال ظروف سفالی را می‌توان قدیمی‌ترین ظروف غذاخوری نامید ولی این قدمت باعث فراموشی آنها نشده است و هنوز هم به ۲ شکل سنتی سفال و سرامیک استفاده می‌شوند.

سفالی که لعاب می‌خورد و مجدداً پخته می‌شود به سرامیک تبدیل می‌شود و امروزه این ظروف سرامیکی هستند که به‌عنوان ظروف غذاخوری استفاده می‌شوند و ظروف سفالی بیشتر جنبه تزئینی دارند، چون سفال اگر لعاب نداشته باشد چربی و رطوبت را پس می‌دهد. برای تهیه این ظروف معمولاً از خاک کائولن به‌عنوان ماده اولیه به همراه مقداری کاه و شن به‌عنوان چسب استفاده می‌شود.

این مواد با آب مخلوط می‌شوند و ترکیب حاصل به شکل ظرف مورد نظر درمی‌آید و سپس در کوره‌ای با حرارت حدود ۸۰۰ درجه به مدت ۸ ساعت عملیات پخت صورت می‌گیرد. سپس کوره خاموش می‌شود و ظروف شب تا صبح همانجا می‌ماند و به آرامی خنک می‌شود.

بعد از این مرحله با کمک اکسیدهای رنگی فلزات آهن و آلومینیوم و مس و سرب، لعاب روی ظرف قرار می‌گیرد و مجدداً عملیات پخت تکرار می‌شود. ظرفی که به این ترتیب تهیه شده چون در درجه حرارت ۸۰۰ درجه پخته شده، توان تحمل حرارت بالایی دارد به‌طوری که بعضی از ظروف سرامیک را می‌توان در ماکروفر یا روی شعله ملایم قرار داد.

اما کارشناسان هشدار می‌دهند در استفاده از ظروف سفالی و سرامیک باید از استفاده از ظروف آبی‌رنگ به‌عنوان ظروف غذاخوری پرهیز کرد چون این ظروف دارای ترکیبات سربی هستند و احتمال بروز مسمومیت غذایی را ‌افزایش می‌دهند. از محاسن این ظروف می‌توان به سبک بودن آنها نسبت به چینی‌ها و همچنین قیمت کمترشان نسبت به ظروف چینی و کریستال اشاره کرد.

ظروف آلومینیومی :

ظروف آلومینیومی سبک هستند و به خوبی گرما را انتقال می دهند. بیشتر از نیمی از ظروف پخت و پز که امروزه به کار برده می شوند، آلومینیومی هستند.

بعضی شواهد حاکی از آن است که آلومینیوم در درازمدت باعث بیماری آلزایمر  می شود که البته این رابطه هنوز کاملا به اثبات نرسیده است.

بعضی نظریه ها نیز مطرح است که جوش آوردن آب در کتری های آلومینیومی می تواند باعث بروز بیماری هایی همچون زخم معده،  کولیت، خشکی دهان، یبوست  و تغییر رنگ زبان شود.

افرادی که هرروز از ظروف آلومینیومی پوشش داده نشده برای پخت و پز و نگهداری مواد غذایی استفاده می کنند، تقریبا 5/3 میلی گرم آلومینیوم در روز وارد بدن خود می کنند. هر چه غذا بیشتر در این ظروف پخته یا نگهداری شود، مقدار آلومینیوم وارد شده به آن بیشترمی شود. البته سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که بزرگسالان می توانند بیشتر از 50 میلی گرم آلومینیوم را در روز بدون هیچ ضرری دریافت کنند. زیرا بسیاری از داروهای معمول حاوی آلومینیوم هستند، مثلا یک عدد قرص آنتی اسید حاوی 50 میلی گرم و یک قرص آسپیرین حاوی 20-10 میلی گرم آلومینیوم است.

سبزیجات برگی شکل و غذاهای اسیدی یا نمکی همچون گوجه فرنگی، مرکبات و ریواس اگر در ظروف آلومینیومی قرار داده شوند، بیشترین آلومینیوم را به خود جذب می کنند و باعث می شوند آلومینیوم به مقدار زیاد وارد غذا شود. همچنین باعث می شوند روی این ظروف حالت سوراخ سوراخ بگیرد. بنابراین پختن این مواد در ظروف آلومینیومی توصیه نمی شود.

برای جلوگیری از وارد شدن آلومینیوم به غذا، از نگهداری مواد غذایی در ظروف آلومینیومی پوشش داده نشده باید اجتناب کرد. در بعضی مناطق، آب حاوی مواد معدنی و قلیا بوده که ممکن است روی سطح ظروف آلومینیومی رسوب کند. پختن غذاهای اسیدی، نمکی یا قلیایی در ظروف آلومینیومی می تواند باعث سیاه شدن این ظروف شود، البته تغییر رنگ و لکه دار شدن این ظروف روی کیفیت پخت غذا تاثیری ندارد. برای برطرف کردن رنگ یا لکه، غوطه ور کردن ظرف در محلول آب و آب لیمو یا سرکه مفید است.

دکتر محمد امین محمدی فر ،کارشناس تغذیه معتقد است:استفاده از ظروف آلومینیومی باعث ورود مقادیر زیادی آلومینیوم در هر وعده غذایی می شود و افزایش نامطلوب میزان آلومینیوم در رژیم غذایی باعث بروز اختلال در سیستم عصبی، کم خونی، افزایش خطر ابتلابه آلزایمر، اختلال در متابولیسم استخوان، مسمومیت کلیه، کبد و التهاب مفاصل می شود.

 ظروف مسی :

مس گرما را به خوبی هدایت می کند و با آن به راحتی می توان دمای پخت و پز را کنترل کرد. تنها با دادن حرارت کم تا متوسط می توان بهترین نتیجه را از آن گرفت. ظروف برنجی هم از مس و روی ساخته شده اند که کمتر به کار می روند.

مقادیر اندک مس برای سلامتی مفید است، ولی مقادیر زیاد آن می تواند مسمومیت زا باشد. مس با غذاهای اسیدی واکنش می دهد و به این خاطر ظروف مسی را معمولا با لایه ای از یک فلز دیگرمثل قلع یا استیل یا نیکل می پوشانند تا از ورود مس به غذا جلوگیری شود. این لایه در هنگام پخت و پز به مقدار کم در غذا حل می شود، به خصوص اگر غذاهای اسیدی برای مدت طولانی در این ظروف پخته یا نگهداری شوند. لذا از پختن غذاهای اسیدی در ظروف مسی پوشش داده نشده باید اجتناب کرد.

همچنین با خراشیدن یا ساییدن این ظروف در هنگام شست و شو، لایه پوششی محافظ از بین می رود. از خراشیدن این ظروف باید خودداری نمود و در ظروفی که لایه پوششی آنها از بین رفته نباید پخت و پز کرد. سازمان غذا و دارو (FDA) در مورد مصرف ظروف مسی بدون پوشش هشدار داده است، زیرا این فلز هنگامی که در مقادیر زیاد وارد غذا می شود باعث تهوع، استفراغ و اسهال می شود.

وسایل و ظروف برنجی

خواص ضد میکروبی طبیعی مس و آلیاژهای آن مانند برنج ، به طور چشمگیری حضور باکتری های رشته ای را کاهش میدهد.

این فلز با جلوگیری از تولید مثل و تخریب DNA باکتری ها، آنها را از بین می برد.

نصب و به کارگیری سطوح مسی یا برنجی با آلیاژ مس بالا ،  میکروب MRSA و دیگر عفونت های بیمارستانی را نیز از بین می برد.

اکنون پی میبریم که چرا در دهه 50 ، ظروف مسی و برنجی بطور مرموزانه ای از سطح شهر های ایران جمع آوری شد!!!!!

 

ظروف تفلون

ظروف تفلون که بیشترین طرفدار را در بین ظروف آشپزخانه دارد، یکی از مضرترین لوازم آشپزخانه است.

پوشش تفلونی این ظروف از دو لایه آستری و رویه تشکیل شده است که رویه آن نچسب بوده و به دلیل دارا بودن مواد پلیمری که نوعی پلاستیک هستند در مقابل حرارت های بسیار بالابه طور نامحسوس سوخته و گازهای سمی ایجاد می کند.حتی اگر تفلون خدشه دار نشده باشد، این ظروف وقتی که بسیار داغ می شوند غذا را سمی می کنند ولی به دلیل درصد پایین این سموم در کوتاه مدت عارضه ای بروز نکرده ولی اثرات سوء آن در درازمدت با علائمی نظیر: سرطان، کوتاه قدی، ضایعات پوستی،کلسترول خون و ... ظاهر می شود همچنین در سنتز هموگلوبین دخالت می‌کند و کم‌خونی را به همراه دارد. با گذشت بیشتر زمان به دلیل پیوند ضعیفی که در بین مولکول های تشکیل دهنده رویه تفلون وجود دارد در هر بار پخت و پز یک لایه بسیار نازک در حد میکرون از تفلون به غذا می چسبد .به همین دلیل تفلون ظروف، خصوصا رویه آن طی چند ماه بتدریج از بین رفته و آستری باقی می ماند. با ایجاد این حالت به اصطلاح نچسبی تفلون نیز به پایان خود می رسد و پس از مدتی بتدریج آستری نیز به صورت نامحسوس وارد غذاها شده و سفیدی آلومینیوم هویدا می شود. آلومینیوم نیز به دلیل آن که فلزی نرم بوده علاوه بر ورود مواد شیمیایی به غذاها به صورت فیزیکی نیز با کشیدن قاشق و غیره به گونه ای مخرب وارد مواد غذایی گشته و به همراه آن خورده می شود. ورود این فلز به غذا علاوه بر از بین بردن طعم اصلی غذا، سبب بروز بیماری های عصبی مانند آلزایمر (فراموشی) ، نرمی استخوان، انسداد روده، کم خونی و بروز بیماری های مزمن دیگر می شود.

با وجود اینکه هنوز مطالعات دقیقی در مورد اثرات زیان بار این ماده روی انسان انجام نشده، اما بر اساس آزمایشات صورت گرفته ماده به کار برده شده در ظروف تفلون، در موش تولید ۴ نوع سرطان می‌کند: سرطان کبد، پانکراس، سینه و بیضه. بخار حاصل از داغ شدن لایه بیرونی تفلون نیز، برای پرندگان اهلی کشنده است موارد زیادی از مسمومیت در پرندگان با بخارات حاصل از گرم شدن تفلون نیز گزارش شده که به صورت عدم تعادل، دشواری در تنفس، ضعف و تشنج خودشان را نشان می‌دهند، یا حتی گاهی باعث مرگ و میر حیوان به صورت آنی یا تاخیری شده است. علاوه بر آن، این بخارات می تواند باعث بیماری موسوم به "تب بخار پلیمر" در انسان شود که حالتی شبیه سرماخوردگی ایجاد می‌کند. البته این بیماری در انسان برگشت‌پذیر و قابل درمان است

دکتر تیم کراپ سم شناس مشهور و عضو شورای بازرسی محیط زیست می گوید:"‌ PFO " ماده ای است که به مقدار زیادی در تفلون یافت می شود و موجب بروز‌ ‌بیماری‌های داخلی و گوارشی و نقص عضو جنین می شود و مقدار بالای آن که‌ ‌می‌ ‌تواند با مصرف ظروف تفلون وارد بدن شود موجب ایجاد سرطان خواهد شد.همچنین استفاده از ظروف تفلون بازسازی شده موجب ایجاد مسمویت غذایی در مصرف کنندگان می شود.

چندی پیش هم محققان دانشگاه تورنتو بر پایه نتایج یک تحقیق اعلام کردند که تفلون در اثر حرارت تجزیه می‌شود و گازی که در اثر تجزیه از آن متصاعد می‌شود برای محیط‌زیست زیان‌آور است.

ظروف یکبار مصرف

متخصصان تغذیه و سلامت می گویند: استفاده از ظروف یکبارمصرف پلی استایرن و بسیاری از ظروف کاغذی موجود در بازار (به علت دارا بودن لایه ای از پلاستیک در رویه داخلی ظرف) موجب از بین رفتن ویتامین ها و پروتئین های موجود در غذا، ورود مواد سمی به غذا و تجمع این مواد سمی در بافت چربی بدن که بتدریج موجب خستگی، عصبیت، بی‌خوابی، کم شدن پلاکت‌ها و گلوبین، غیرعادی شدن کروموزوم‌ها، شیوع انواع سرطان‌ها(سرطان کبد، ریه و پروستات) و انتقال مواد خطرناک از طریق ژن ها از نسلی به نسل دیگر خواهد شد.

انستیتو سرطان فرانسه نیزمیزان سرطان زایی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و کاغذی را از درجه 3 به درجه 2 کاهش داده یعنی آن ها را مواد به شدت خطرناک اعلام کرده است .


مایکروفر
امواج میکروویو در مسیر حرکت خود پس از برخورد با ماده یا از آن عبور می کند و یا جذب آن می شود.این امواج جذب موادی که حاوی آب هستند مانند غذا و بدن انسان می شوند.قرار گرفتن در معرض تابش امواج مایکروویو می تواند به مرور موجب سوختگی های بافتی و آب مروترید شود.این در حالی است که بنا بر تحقیقات صورت گرفته تمام مایکروفر های موجود در بازار نشتی امواج دارند که بسیار خطرناک است.

بسیاری از محققان نیز معتقدند که امواج مایکروویو آنقدر انرژی دارد که بتواند ساختار ملکولهای غذا را تخریب کرده و موجب سرطان شود.این تاثیر به قدری زیاد است که وقتی در سال 1991 خونی منجمدی راکه توسط مایکروفر گرم کرده بودند به بیماری تزریق کردند آن بیمار فوت کرد.پزشکان د یافتند که امواج مایکروفر باعث تغییر ماهیت سلولها و گلوبوبهای خونی شده بود.

همچنین استفاده از غذاهای مایکروویو شده باعث کاهش حافظه ، لطمه به مغز،اختلال در تولید هورمونهای مردانه و زنانه و کاهش و اخنلال در سیستم دفاعی بدن می شود.این در حالی است که برخورد مستقیم این اشعه با انسان باعث پاره شدن رشته های "دی ان ای"بدن و به دنیا آمدن نوزادان ناقص الخلقه می شود.

علاوه بر موارد فوق برخی از غذاها همانند سیب زمینی اگر در مایکروفر گرم شود باعث لطمه شدید به مغز در حال رشد کودکان می شود.همچنین یکی دیگر از مضرات احتمالی دستگاه های ماکروفر در مورد گرم کردن دوباره ی غذاهاست که موجب بقای میکروبهای غذا و تغییر ماهیت آنها شده که بسیار برای بدن آسیب زا است.

سرخ کن

سرخ کن دستگاهی است که مواد غذایی را با درجه حرارت بالا سرخ می کند. پخت و پز در درجه حرارت بالا می‌تواند به روغن آسیب برساند و مواد آن را به مواد سرطانی تبدیل کند. همچنین پخت مواد غذایی با روغن زیاد باعث جذب کلسترول بیشتر در بدن می شود .

ماشین طرفشویی و فر برقی

به گفته مهندس علی گورانی، کارشناس مسئول بهداشت پرتوها در وزارت بهداشت ،شدت امواج الکترومغناطیسی مضری که این لوازم از خود ساطع می کند حتی از شدت امواج الکترومغناطیسی منتشر شده در زیر دکل های برق فشار قوی بیشتراست. میدان الکترومغناطیسی این لوازم بر روی سیستمهای عصبی و رشد و تکامل و ترمیم سلولها اختلالاتی ایجاد می‌کند و موجب پیدایش امراض ناشناخته مانند انواع سرطانها، تومورهای مغزی و ناباروری در انسان می‌شود. همچنین باعث تغییراتی در اعمال سلولها و بافتها و تغییراتی در فعالیت مغز استخوان انسان و ضربان قلب می‌شود. میدان مغناطیسی باعث گرم شدن بافت های بدن می شود و بیشتر اوقات منجر به پارگی رگهای خونی ظریف چشم می شود.

زودپز
زودپز علاوه بر اینکه با ایجاد فشار زیاد منجر به از بین رفتن مواد غذایی مفید غذا می شود ،حرارت و فشار بالای آن باعث له شدن مواد داخل زودپز شده که مواد از هم متلاشی شده و همین باعث سرطان می شود .

چای ساز و ظروف همزن پلاستیکی

هر دو این وسایل به دلیل ماهیت پلاستیکی که دارند در اثر مجاورت با گرما، مواد مصنوعی پلاستیکی شان وارد آب یا مواد غذایی شده و آن راسرطان زا می کند.از همین رو به شدت مضر است.

فریزر
فریزر با عملکردی مخالف وسایل سریع پز ،با نگهداری طولانی مدت مواد غذایی باعث از بین رفتن مواد غذایی مفید می شود.و با از بین بردن مواد ضروری بدن که در سبزیجات و گوشتها وجود دارد ،بدن انسان را با کمبود مواد غذایی مفید روبرو میکند.

این در حالی است که اکثر بانوان ایرانی ماده غذایی خارج شده از فریزر را جهت استفاده در مایکروفر یا سرخ کن قرار می دهند که ضرر آن را برای بدن دو چندان می کند .
اگر می ‌خواهید ظروف‌ برنجی‌ کدر را براق‌ کنید، از مخلوط‌ نمک‌ و سرکه‌ بهره‌ بگیرید. خمیر حاصل‌ را با پارچه ‌ای‌ لطیف‌ روی‌ قسمت‌ کدر بمالید.

- ظروف‌ مسی‌ را با مالیدن‌ لیموترش‌ براق‌ کنید. برای‌ پاک ‌کردن‌ قسمت‌های‌ بسیار کثیف‌ نصف‌ یک‌ لیموترش‌ را در نمک‌ فرو ببرید و روی‌ قسمت‌ مورد نظر بمالید.

- برای‌ پاک‌ کردن‌ جرم‌ کتری، یک‌ فنجان‌ سرکه‌ را در کتری‌ بریزید و بجوشانید. سپس‌ کتری‌ را بشویید.

- با استفاده‌ از جوش‌ شیرین‌ لکه‌ قهوه‌ و چای‌ را از سطح‌ فنجان‌ها و بشقاب‌های‌ ملامین‌ و پلاستیک‌ پاک‌ کنید.

- برای‌ از بین‌ بردن‌ بوی‌ نامطبوع‌ و تند ظروف‌ پلاستیکی‌ نو، ابتدا آنها را بشویید و خشک‌ کنید. سپس‌ یک‌ تا دو روز در فریزر بگذارید.

- برای‌ براق ‌کردن‌ ظروف‌ شیشه ‌ای‌ آنها را در محلول‌ آب‌ و سرکه‌ بخیسانید و سپس‌ بشویید.

- اگر روی‌ ظروف‌ چینی، لکه‌ قهوه‌ یا چای‌ مشاهده‌ می‌کنید، با دستمال‌ مرطوب‌ آغشته‌ به‌ جوش‌ شیرین‌ آن‌ را پاک‌ کنید.

- برای‌ تمیز کردن‌ کارد زنگ‌ زده، یک‌ سیب‌زمینی‌ را نصف‌ کنید و سطح‌ بریده‌ آن‌ را در جوش ‌شیرین‌ فروکنید. سپس‌ تیغهِ کارد را با آن‌ مالش‌ دهید تا براق‌ شود.